Türkiye'de astrofizik amaçlı uzayda çalışacak enstrüman tasarlayan ve üreten tek laboratuvar olan Yüksek Enerji Astrofiziği Algılayıcı Laboratuvarı'na ev sahipliği yapan Sabancı Üniversitesi, “Artırılmış X-Işını Zamanlama ve Polarimetri Uydusu Geniş Alan İzleme Uygulama Yazılımı” projesini Türkiye Uzay Ajansı ve TÜBİTAK Uzay ile hayata geçiriyor.
Türkiye’nin Milli Uzay Programı’nın hayata geçmesi ve açıklanan hedeflere ulaşmaya katkı sağlayacak dört önemli projeden biri olan “Artırılmış X-Işını Zamanlama ve Polarimetri Uydusu Geniş Alan İzleme Uygulama Yazılımı” projesi için hazırlanan protokol Türkiye Uzay Ajansı, TÜBİTAK Uzay ve Sabancı Üniversitesi tarafından imzalandı.
İmzalanan bu protokol ile Sabancı Üniversitesi, yüksek enerjili astrofizik enstrümantasyonu, veri analizi ve gömülü yazılım alanlarındaki uzman kadrosu ile eXTP uydusunun tasarım ve üretimine önemli katkılar sağlayacak, fırlatma öncesindeki ve sonrasındaki bilimsel faaliyetlere öncülük edecek.
eXTP Projesi nedir?
eXTP Projesi, evrendeki en ilginç ve en şiddetli parlamaları yapan gökcisimlerini (kara delikler, nötron yıldızları, gamma ışını patlamaları) tespit edebilen, dev gözlem aletleri ile bu gökcisimlerinin fiziğini hem tayfsal, hem zamansal ve aynı zamanda polarimetrik olarak araştırabilecek bir x-ışını uydu projesidir.
Uluslararası Projede uydu platformunu Çin yapacak, dört faydalı yükün ikisi Çin, ikisi Avrupa ülkeleri (European Space Agency – ESA) tarafından gerçekleştirilecek. A fazı tamamlanan projenin B fazı da başladı. Türkiye bu projeye B fazından itibaren dahil olacak. Türkiye’de yürütülecek çalışmaların uzun vadeli amacı, tasarım ve üretim süreci devam eden eXTP uydusundaki dört ana gözlem aletinden biri olan Wide Field Monitor (WFM) algılayıcı sisteminin uygulama kodunu yazmak, böylece eXTP uydusunda hem bilimsel hem teknik olarak Türk bilim insanlarının ve mühendislerinin var olmasını sağlamak.
Sabancı Üniversitesi astrofizik uydularına ve süreçlerine teknik hakimiyeti ile projeye katkı sağlayacak
WFM algılayıcısındaki teknik ve bilimsel uzmanlığı ile Sabancı Üniversitesi, projeyi uydu yazılımı ve proje yönetiminde önemli tecrübelere sahip olan Tübitak Uzay Enstitüsü birlikte yürütecek.
Bilimsel anlamda proje, Türkiye’de yüksek enerji gökbilimi alanında çalışan tüm bilim insanlarına eXTP uydusunun yeteneklerini tanıtacak ve kendi araştırma alanlarında kullanmalarının yolunu açacak. Bu ön hazırlık Türk bilim insanlarını uydu çalışır hale geldiğinde bilimsel veri girdisi ve yayın çıktısı anlamında camia olarak en uygun konuma getirecek.
Proje'nin Sabancı Üniversitesi Yürütücüsü Prof. Dr. Emrah Kalemci, kurucusu olduğu Yüksek Enerji Astrofiziği Algılayıcı Laboratuvarı'nda eXTP üzerindeki yarıiletken algılayıcıların küçük versiyonlarını geliştirmektedir. Türk Takımı ile ESA'ya bağlı diğer ülke takımları ile koordinasyondan da sorumlu olan Dr. Kalemci WFM benzeri kodlanmış maske sistemleri ve x ışını veri analizinde uzmandır. Sabancı Üniversitesi öğretim üyeleri Doç. Dr. Ayhan Bozkurt ve Doç. Dr. Ahmet Onat projeye güvenli yazılımdan sorumlu sistem mühendisleri olarak destek verecektir. eXTP Bilim Takımı'nın bir üyesi olan Sabancı Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ersin Göğüş ise projenin Türkiye'deki bilim tarafını üstlenecek ve uydunun bilimsel kapasitesinin Türkiye bilim insanlarına aktarımı için çalıştay ve benzeri etkinlikleri Türkiye Uzay Ajansı ile koordinasyon içerisinde düzenleyecektir.