24/11/2025
İPM'nin İNGEV iş birliğiyle yürüttüğü ActHuman Sosyal Kapsama İnisiyatifi kapsamında Sabancı Üniversitesi’nden Emrehan Aktuğ raportörlüğünde hazırlanan “Yapay Zekâ Çağında İnsan: Toplumsal Eşitliği Yeniden Düşünmek” başlıklı rapor, 20 Kasım 2025 tarihinde düzenlenen lansmanla kamuoyuyla paylaşıldı.
Rapor, yapay zekâ ve otomasyonun Türkiye’nin işgücü piyasası, ekonomik yapısı ve sosyal dokusu üzerindeki etkilerini kapsamlı biçimde ele alıyor. Yönetici Özeti’nde özellikle Türkiye’nin içinde bulunduğu “ikili gerçeklik”, beşeri sermaye açığı, dijitalleşme performansı ve YZ’nin eşitsizliği artırma potansiyeline dikkat çekiliyor.
Raporun Ana Bulguları
Türkiye’de İkili Dijital Gerçeklik
Raporun temel bulgularından biri, Türkiye ekonomisinin “ikili gerçeklik” ile ilerlemesi. Büyük ölçekli firmalar dijitalleşme ve yapay zekâ adaptasyonunda önemli bir yol almışken, istihdamın omurgasını oluşturan KOBİ’ler, CRM/ERP gibi temel dijital araçları düşük oranda benimsemeleri nedeniyle YZ devrimine hazırlıksız durumda. Bu asimetrik yapı, eşitsizliğin gelecekte derinleşmesinde kritik rol oynuyor.
Beşeri Sermaye Paradoksu
Türkiye genç ve teknolojiye istekli bir nüfusa sahip olsa da, rapora göre eğitim sistemi ve işgücü piyasası bu potansiyeli desteklemekte zorlanıyor. Düşük PISA puanları, NEİT oranlarındaki yükseklik ve kadın işgücüne katılımının düşük seyretmesi, dijital dönüşümün gerektirdiği yetkinliklerin yaygınlaşmasını engelliyor.
YZ’nin Eşitsizliği Derinleştirme Riski
Rapor, müdahalesiz bir dönüşüm sürecinde yapay zekânın:
- gelir ve servet eşitsizliğini artırabileceğini,
- coğrafi eşitsizliği derinleştirebileceğini,
- algoritmik önyargılar nedeniyle sosyal kırılganlıkları büyütebileceğini
- ve ülkeler arası dijital uçurumu genişletebileceğini
vurguluyor. Bu bulgular, YZ teknolojilerinin sadece verimlilik ekseninde değil, sosyal adalet bağlamında da ele alınması gerektiğine işaret ediyor.
Üç Senaryo ve Politika Önerileri
Rapor Türkiye için üç olası gelecek senaryosu tanımlıyor:
“Derinleşen Eşitsizlik”, “Bölünmüş Gelecek” ve “Dijital Sıçrama.”
En olumlu senaryo olan “Dijital Sıçrama”, KOBİ'lerin dijital temellerinin güçlendirilmesi, beşeri sermaye reformu ve kayıt dışı ekonominin azaltılmasıyla mümkün görülen, kapsayıcı bir büyüme patikasına işaret ediyor. Önerilen politika paketleri arasında KOBİ Dijital Dönüşüm Programı’nın genişletilmesi, ulusal hayat boyu öğrenme altyapısının kurulması ve eğitim müfredatının kritik becerilere uyarlanması öne çıkıyor.
ActHuman Girişiminin Yedinci Başlığı: Toplumsal Eşitlikte Yeni Bir Tartışma Alanı
ActHuman Sosyal Kapsama İnisiyatifi’nin yedinci konusu, yapay zekâ çağında toplumsal eşitlik kavramını yeniden düşünmeyi odağına alıyor. Sabancı Üniversitesi’nden Emrehan Aktuğ’un raportörlüğünde hazırlanan bu çalışma, hem politika yapıcılar hem de akademi için önemli bir referans niteliği taşıyor.
Raporu okumak için: https://ipc.sabanciuniv.edu/tr/yayinlar
