Kuantum Hesaplama ve Kuantum Enformasyon Teorisi kapsamı altındaki farklı konuların ve perspektiflerin irdelendiği akademik çalıştay, çeşitli alanlardan önde gelen zihinleri bir araya getirerek kuantum teknolojisinin geçmişi, bugünü ve geleceğini tartıştı. Öğrencilerin, öğretim üyelerinin ve sektör uzmanlarının katıldığı çalıştay, kuantum hesaplamanın karmaşıklıklarına ve potansiyeline derinlemesine bir bakış sunmak için bir platform sağladı.
Rektörün Açılış Konuşması: Kuantum Bir Bilmece
Çalıştay, Sabancı Üniversitesi Rektörü Yusuf Leblebici’nin kuantum teknolojisinin gizemli doğasını ele alan açılış konuşmasıyla başladı. Rektör, kuantum prensiplerinin bir asırdan fazla bir süre önce oluşturulmuş olmasına rağmen, hem pratik uygulamalar açısından hem de genel olarak büyük ölçüde keşfedilmemiş ve henüz yeterince kullanılmamış durumda olduğuna dikkat çekti.
Leblebici, "Yaptığımız her çalışma, en karmaşık çip tasarımları da dahil olmak üzere, 200 yıl önce belirlenen temel prensiplere dayanıyor," diyerek modern teknolojide klasik prensiplere olan bağlılığın devam ettiğini vurguladı. "Gerçek kuantum devrimi henüz tamamlanmadı," diyen Leblebici, katılımcıları kuantum mekaniğine yeni bakış açılarıyla yaklaşmaya ve bir asırdan uzun süre önce başlatılan devrimi tamamlamaya davet ederek, “Çok Büyük Ölçekli Entegrasyon” (VLSI) alanında öncü bir isim olan Carver Mead'in 2013 yılında yaptığı kısa ama etkileyici konuşmasını gündeme getirdi. Yusuf Leblebici, Mead’in bilim camiasını kuantum öncülerinin başlattığı "devrimi tamamlamaya" çağırdığı mesajını vurguladı ve "Bizim görevimiz bu zorluklara yeni bir perspektiften bakmak ve kuantum devriminin tamamlanmasına katkıda bulunmaktır. Bu çalıştayın yeni fikirleri ateşleyeceğini ve katılımcılar arasında iş birliğini teşvik edeceğini umuyorum” sözleriyle konuşmasını tamamlayarak sözü Sabancı Üniversitesi Rektör Yardımcısı Mehmet Yıldız’a verdi.
Disiplinler Arası Köprüler
Yusuf Leblebici’nin ardından söz alan Sabancı Üniversitesi Rektör Yardımcısı Mehmet Yıldız, disiplinler arası iş birliğinin önemine değinerek, kuantum hesaplamanın bazılarına uzak görünebileceğini, ancak prensiplerinin makine mühendisliği, hesaplamalı mekanik ve hesaplamalı akışkanlar dinamiği gibi çeşitli alanlarda giderek daha fazla önem kazandığını belirtti. Çalıştayın, genç bilim insanlarını yerleşik fikirleri sorgulamaya ve kuantum teknolojilerinin yeni alanlara yayılmasına katkıda bulunmaya teşvik edeceğini umduğunu ifade etti.
Açılış konuşmalarının ardından çalıştay, Gdansk Üniversitesi Uluslararası Kuantum Teknolojileri Teorisi Merkezi (ICTQT)’den Markus Grassl’ın sunumuyla devam etti. Aslen bir bilgisayar bilimcisi olan Markus, kuantum bilgi teorisini anlamada ayrık matematiksel yöntemlerin ne kadar önemli olduğunu anlattı. Konuşmasında kuantum hata düzeltme ve kuantum bütünlüğünün korunması konusundaki zorluklara odaklandı. Katılımcıları, kuantum mekaniğinin karmaşıklıklarına dahil olmaya teşvik eden Markus, merakın ve sorgulamanın alanı ileriye taşımadaki önemine dikkat çekti.
Kuantum Kavramları Üzerine
Çalıştayın ikinci sunumu Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Zafer Gedik tarafından yapıldı. Sunumunu bir fizikçinin perspektifinden ‘Karşılıklı Yansız Tabanlar ve Simetrik Tam Ölçümler’ üzerine yapan Gedik, ‘Karşılıklı Yansız Tabanlar’ kavramını ve bunların kuantum hesaplamadaki önemini irdeledi. Bu matematiksel yapıların kuantum sistemlerinde doğru ölçümler yapmanın nasıl ayrılmaz bir parçası olduğunu inceleyerek, kuantum bilgi teorisinin daha geniş bağlamındaki rollerini vurguladı. Gedik, sunumunda ayrıca kuantum bilişimdeki teoremlerin tarihsel gelişimine ve kuantum iletişim potansiyelinin tam olarak hayata geçirilmesinde devam eden zorluklara da değindi.
Çalıştayın ilk bölümünün son sunumunu yapan Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Ferruh Özbudak, kodlama teorisinin sinirbilim de dahil olmak üzere çeşitli alanlardaki önemini vurgulayarak tartışmalara farklı bir perspektif daha ekledi. Özbudak, kodlama teorisi uygulamalarıyla ilgili deneyimlerini paylaşarak, teorinin kuantum bilişimin ötesindeki önemini ve çok yönlülüğünü genişletti. Özbudak’ın sunumu, kuantum mekaniğindeki temel teorilerin insan beyni gibi karmaşık sistemleri anlamak için nasıl uygulanabileceğini gösterdi.
İkinci bölümde sözü ilk alan York Üniversitesi Matematik Bölümü Matematik ve Kuantum Teknolojileri Öğretim Üyesi Máté Farkas oldu. Farkas, kuantum fiziğini kullanarak özel rastgelelik üretme üzerine yaptığı sunumuyla dinleyicileri oldukça etkiledi. Kuantum rastgelelilikten yararlanmak için mevcut teorik araçları tartıştı ve güvenli iletişim ve kriptografide potansiyel uygulamaları olan son bulgularından bazılarını paylaştı.
Göktuğ Karpat’ın Kapanış Konuşması: Kuantum Süreçlerde Dinamik Bellek
Günün son konuşmacısı olarak İzmir Ekonomi Üniversitesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Göktuğ Karpat söz aldı. Karpat sunumunu "kuantum süreçlerde dinamik bellek" kavramı üzerine yaptı. Statik bellek kanalları ile zaman içinde gelişen daha karmaşık dinamik bellek arasındaki farkı açıkladı. Kuantum zaman kaydırması ve kuantum anahtarlama gibi kavramlara değinen Göktuğ, kuantum evriminin nasıl anlaşıldığına dair sınırları zorlayan araştırmalardan örnekler sundu. Gün boyu süren çalıştayda birçok akademisyen ve uzmanın yanı sıra Sabancı Üniversitesi Rektör Yardımcısı Cem Güneri de katılımcı olarak yer aldı.
Çalıştay, yeni nesil bilim insanlarını kuantum teknolojisinin sunduğu zorlukları ve fırsatları kucaklamaya çağırarak sona erdi. Tartışmalar, disiplinler arası iş birliğinin öneminin ve kuantum mekaniğinin tam potansiyelini ortaya çıkarmak için yenilikçiliğin devam etmesi gerektiğinin altını çizdi.