Sabancı Üniversitesi Endüstride Dijital Dönüşüm Tezsiz Yüksek Lisans Programı 2023-2024 Akademik Dönemi’nde öğrenci kabul etmeye başlayacak.
Sabancı Üniversitesi Endüstride Dijital Dönüşüm Tezsiz Yüksek Lisans Programı Koordinatörü Kemal Kılıç ile dijital dönüşümü, bu sürecin profesyonellerin dünyasında yetkinlikler anlamında yarattığı değişimi ve Sabancı Üniversitesi’nin yeni yüksek lisans programının hangi ihtiyaçlara yanıt vereceğini konuştuk.
Endüstride dijital transformasyon ne anlama geliyor? Şirketler ve profesyoneller için bu dönüşümün tam olarak karşılığı ne?
Bu soruya yanıt vermeden önce insan karar vermesini modelleyen AAKE-döngüsünü yani orijinal adıyla OODA-Loop’u bir tanımlayayım dilerseniz. İnsan çevresinde olan biteni beş temel duyu organıyla Algılar (Observe). Duyu organlarımız sinir sistemimizin giriş kapılarıdır. Algıladığımız sinyalleri Anlamlandırılmaları (Orient) için beynimize yollarız. Beynimiz ilk olarak veriyi anlamlandırır, yani içinde gizlenen bilgiyi ortaya çıkarır ve aynı zamanda Karar (Decide) verir. Karar vermek, alternatifler arasından amaca en uygun olanın seçilmesidir. Verilen karara tekabül eden sinyal beyni terk ederek motor sistemimiz üzerinden Eyleme (Act) geçmemizi sağlar. Adım atarız, kafamızı çeviririz, konuşmaya başlarız, vs. Dijital Dönüşüm kabaca birçok durumda insanın AAKE döngüsünden ıskartaya çıkarılmasıdır (Human out of the Loop).
Beş duyu organımız yerine sensorlar, kameralar, mikrofonlar çevrede olan biteni algılayacak, IoT sayesinde veriyi Bulut/Kıyı Bilişim ortamlarına taşıyacak. Elbette kontrolümüzün dışındaki bu verinin güvenliğini Siber Güvenlik teknolojileri, Blok Zinciri yapıları sağlayacak. Sanal bile olsa bir arada bulunan verinin içerisinde gizlenmiş olan bilgiyi makine öğrenmesi gibi yöntemler açığa çıkaracak, optimizasyon/simülasyon/sezgisel ya da metasezgisel yöntemlerle kararlar verilecek. Anlamlandırma ve karar verme süreçlerini gerçekleştiren insan beyninin yerini zeki sistemler alarak bu işlevleri yerine getirecekler. Robotlar/Cobotlar/Siber Fiziksel Sistemler, chatbotlar, voicebotlar eyleme geçecekler. Yani döngü dijitalleşecek ve insan mümkün olduğunca döngünün dışına çıkarılacak. Elbette, kimi kararların alınmasında insan mecburen sürece dâhil olacak. Kimi durumlarda insanların dijitalleşmiş AAKE döngüsüyle ara yüzünü ise Sanal/Arttırılmış/Karma Gerçeklik gibi teknolojiler sağlayacak. Bütün bu saydığımız teknolojiler Dijital Dönüşümü gerçekleştiren ya da tetikleyen teknolojiler olarak adlandırılırlar. Şirketler ve profesyonellerin söz konusu dönüşümü sağlayan teknolojileri takip etmeleri ve onları gerek var olan iş modellerini iyileştirmek, gerekse yeni iş modelleri geliştirmek için kullanmaları gerekecektir.
Ama bu yeterli değildir. Dijital Dönüşümün kurmakta olduğu ekosistem VUCA olarak (Volatile, Uncertain, Complex, Ambiguous) nitelenmektedir. Birbirleriyle bağlantıda olan çok sayıda aktörün yarattığı karmaşıklık, her şeyin hızla değişebildiği oynak bir ortam, karanlık bir odada aynı fili farklı yerlerinden tutarak tarif etmeye çalışan kişiler gibi, birbirleriyle çelişir görünen veri kaynaklı muğlaklık ve bütün bunlardan kaynaklanan belirsizlikler VUCA’nın belirgin yönü. Karar vericilerin bu ortamda doğru kararlar vermelerini sağlayacak yetkinlikleri hem kendilerinin hem de takımlarının edinmeleri gerekiyor. Edinilmesi gereken yetkinlikler sadece bir takım bilgi ya da yeteneği değil, daha da önemlisi davranış biçimlerini de kapsıyor. II. Dünya Savaşı sonrasındaki dijital devrim sayesinde çok daha mümkün olan ölç, öngör ve kontrol et sürecinin dinamosu olan neden-sonuç ilişkileri, VUCA ekosistemin sistem dinamik döngüleri nedeniyle giderek flulaşmakta. Bu yüzden de karar vericiler eskiye göre çok daha esnek ve çevik bir bakış açısına sahip olmak durumundalar. Buna uygun karar alış ve iş yapış biçimlerini kullanmaya başlamaları gerekiyor.
Endüstri 4.0'ın neresindeyiz? Türkiye'yi bu anlamda diğer ülkeler ile karşılaştırdığınızda neler söyleyebilirsiniz? Bu gelişim gelecekte nereye evrilecek?
Buhar gücünün insan gücünün yerine ikame edilmesi gibi imalat süreçlerindeki dönüşümler Sanayi Devrimi olarak adlandırılıyor. Elektriğin devreye girmesi, seri üretim gibi dönüşümleri ise ikinci sanayi devrimi olarak adlandırıyoruz. II. Dünya Savaşı’nın ardından transistorların icat edilmesi, yarı iletken teknolojisi, bilgisayarlar, robotlar, vb. ise üçüncü sanayi devrimi olarak adlandırılan dönüşümü sağladı. Bugün Endüstri 4.0 olarak adlandırılan dönüşümün dinamosunu, ekosistemin kurulması ve tüm sürecin otonom ve zeki sistemler tarafından gerçekleştirilmesi oluşturuyor. Birçok kişi içinde yaşamakta olduğumuz bu dönüşümün sadece endüstriyle sınırlı olmadığını ve toplumsal hayatın tamamını dönüştürmekte olduğuna işaret ediyor. Bu bağlamda yapılan tartışmaların etkisiyle, Almanya kökenli Endüstri 4.0 terimi yerini çok daha geniş kitleler tarafından kabul görmüş olan Dijital Dönüşüme bırakıyor.
Türkiye endüstrisinin bu dijital dönüşümdeki yerine gelecek olursak, aslında bir genelleme yapmak çok doğru değil, diye düşünüyorum. Şöyle ki, kimi sektörlerde bu sorunun cevabı daha iyimser, kimi sektörlerde daha kötümser bir tablo olacaktır. Hatta aynı sektörlerdeki kimi firmalar diğerlerinden belirgin şekilde daha iyi bir noktadır. Daha da ötesi aynı firmanın örneğin tedarik zinciri operasyonlarındaki dijitalleşme seviyesiyle pazarlama ya da finans süreçlerindeki dijitalleşme seviyeleri birbirinden farklıdır. Elbette ülkemiz ya da yurt dışı kaynaklı dijital dönüşüm olgunluk seviyesi belirleme aracıyla yapılmış olan çeşitli çalışmalar bulunuyor. Ülkemizin bu yarışın en önlerinde yani lider durumda olmadığını taraflı-tarafsız hemen herkes kabul edecektir. Ama henüz geç kaldığımızı veya treni kaçırdığımızı iddia etmek de çok doğru bir değerlendirme olmayacaktır. Bu treni kaçırmamamızın tek yolu ülkemizin en değerli kaynağı olan insan sermayesini bu dijital dönüşümün taşıyıcısı ve liderleri olmalarını sağlayacak yetkinliklere kavuşturmaktan geçiyor. Nitekim Sabancı Üniversitesi kuruluş felsefesine uygun olan bir adım atarak bu bağlamda elini taşın altına sokmuş ve Endüstride Dijital Dönüşüm Tezsiz Yüksek Lisans Programı’nı hayata geçirmiştir. Benzeri programların çoğalması elbette bu dönüşüm sürecinde ülkemizin daha fazla pay almasını sağlayacaktır.
Profesyonelleri endüstri dijital dönüşüm açısından gelecekte neler bekliyor? Bu açıdan hangi mesleklerin yok olup hangi mesleklerin ortaya çıkacağını söyleyebilirsiniz?
VUCA dünyasında gelecek öngörüsü yapmak çok da doğru değil. Bence geleceğin mesleklerinden çok, gelecekte hangi yetkinliklerin ön plana çıkabileceğinden bahsetmek daha uygun olacaktır diye düşünüyorum. Bu konuda Dünya Ekonomik Forumu, OECD gibi kuruluşlarla Gartner, McKinsey gibi çeşitli danışmanlık kurumları uzun süredir düzenli bir şekilde çalışmalar yapıyor. Genel olarak işaret edilen yetkinlikler arasında dijital okuryazarlık, veri okuryazarlığı, programlama, yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme, merak ve sürekli öğrenme, iş birliği, esneklik, hikâyeleştirme, liderlik ve zaman kullanımı yer alıyor. Yani bir yandan teknolojiyi takip eden, kullanan ve uygulayan, diğer yandan “her şeyin bir varsayım olduğu ve sahadaki veriyle sınanması gerektiğinin” bilincinde olan girişimci bakış açısını içselleştirmiş olan ve başkalarıyla birlikte iş yapabilmek, onlara liderlik etmek gelecekte ihtiyaç duymakta olduğumuz yetkinlikler gibi görünüyor. Aslına bakarsanız bu yetkinlikler VUCA’da, yani bilinmeyen belirsizliklerin hâkim olduğu ortamda ilk adım olan keşfetme sürecinde, belirsizliklerin sistematik bir şekilde ve veriye dayalı bir şekilde kaldırılmasını sağlayabilecek olan yetkinliklerdir. Bu yüzden de dijital dönüşümün kaçınılmaz olduğu bir gelecekte önemlerinin giderek artacak olması da şaşırtıcı değildir.
Sabancı Üniversitesi Endüstride Dijital Dönüşüm Tezsiz Yüksek Lisans Programı katılımcılarına neler sunacak? Kimler bu programa katılmalı?
Endüstride Dijital Dönüşüm Tezsiz Yüksek Lisans Programı, parçası oldukları kurumlarda ya da kendi girişimleri vasıtasıyla dijital dönüşüm sürecinin lideri ve/veya taşıyıcısı rolünü üstlenmek isteyenlere, ihtiyaç duyacakları yetkinlikleri kazandırmak amacıyla tasarlanmıştır. Dijital Dönüşümün öncüsü ve taşıyıcısı olabilmek ise aşağıdaki dört yetkinliğe gereksinim duymaktadır:
Dijitalleşme teknolojileri bağlamında kapsamlı bilgi birikimi,
Bu teknolojilerin kullanılmasıyla ekonomik değer yaratılmasına yönelik iş ve yönetim bilimleri bilgisi,
Dönüşümü başarılı bir şekilde yönetebilecek liderlik yetenekleri,
Dönüşüm sürecine uyumlanmayı sağlayacak tutum ve bakış açısı.
Endüstride Dijital Dönüşüm Tezsiz Yüksek Lisans Programı dijitalleşme kapsamında teknolojik ve mühendislik bilgi birikimine, başarılı bir dönüşüm için gereken yönetimsel bilgi, yetenek ve davranış biçimlerine sahip mezunlar yetiştirerek, bu açığın kapatılmasına katkı yapmayı hedeflemektedir.
Sabancı Üniversitesi Endüstride Dijital Dönüşüm Tezsiz Yüksek Lisans Programı için ön başvuru tarihi 9 Haziran 2023. Detaylı bilgiye burayı tıklayarak ulaşabilirsiniz.