Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Ersin Göğüş’ün sorumlu yazarlar arasında bulunduğu bilimsel makale Nature dergisinin 22 Aralık 2021 sayısında yayınlandı. Bergen Üniversitesi (Norveç) araştırmacıları ile çalışmalarını gerçekleştiren Ersin Göğüş, yayınlanan makalesiyle ilgili olarak ‘Yüksek frekanslı salınımlar magnetar dev patlamalarının en şiddetli evresinde ilk kez gözleniyor. Bu sonuçlar yüksek manyetik alanların etkilerini anlamamıza yeni bir boyut kattı’ değerlendirmesinde bulundu.
Çok yüksek frekanslarda gözlenen salınımları duyurulduğu makaleye ilişkin detaylar aşağıda yer almaktadır.
Uzak Bir Magnetarın En Büyüleyici Gösterisi
Şiddetli bir patlamanın yüksek enerjili fotonları, uzayın derinliklerinde uzun zaman yol katettikten sonra 15 Nisan 2020 günü Uluslararası Uzay İstasyonu’nda faaliyette olan ASIM (Atmosphere-Space Interactions Monitor) dedektörleri ile kaydedildi. Bu yüksek enerjili patlamanın kaynağının, bizden yaklaşık 12 milyon ışık yılı[1] uzakta NGC 253 galaksisindeki yüksek magnetik alanlı bir nötron yıldızı olduğu anlaşıldı. ASIM ile elde edilen bulgular bu alandaki çalışmalara ışık saçacak nitelikte.
Nötron yıldızları, maddenin en yoğun ve hala gözlenebilir halde bulunduğu yapılar. Sadece bir tatlı kaşığı nötron yıldızı maddesinin kütlesi Everest Dağının kütlesi kadar. Nötron yıldızlarının en yüksek manyetik alanlara sahip olanlarına ise magnetarlar adı veriliyor. Güneş’in manyetik alanının trilyon katından daha şiddetli olan bu manyetik alanlar magnetarların çok yüksek enerjili patlamalar sergilemelerine sebep oluyor. Manyetik olayların zirvesinde olan ‘dev parlamalar’ o kadar yüksek enerjili ki, yayılan radyasyonun şiddeti, üstün performanslı yeni nesil gözlem araçlarınını dahi paralize[2] ediyor.
ESA (Avrupa Uzay Ajansı) desteği ile Dünya’ya yakın gama ışını parlamalarını gözlemlemek için inşa edilen ve Uluslararası Uzay İstasyonunda faaliyette olan ASIM, çok şiddetli gama ışını olayları kaydedebilme kabiliyetine sahip. 20 Nisan 2020’de ASIM ile gözlenen ve NGC 253 galaksisindeki bir magnetardan kaynaklandığı anlaşılan ‘dev parlama’ verileri ile elde edilen sonuçlar bu alanda çığır açacak nitelikte. Dev magnetar parlamasının en şiddetli evresinde çok yüksek frekanslı salımınlar ilk kez gözlendi.
Yüksek enerjilerde görülen yüksek frekaslı salınımların nötron yıldızının şiddetli magnetik alanındaki etkileşimlerle meydana gelebileceği öngörülüyor. Manyetik basıncın etkisiyle nötron yıldızlarında meydana gelebilen yıldız depremlerinin de gözlenen salınımlarda rol oynayabileceği düşünülüyor.