Sabancı Üniversitesi ve Nova Southeastern University araştırmacıları yürüttükleri biyomühendislik projesi kapsamında, şimdiye kadar geliştirilen tüm immünoterapi yöntemlerinden daha etkili olması beklenen ve geniş çaplı uygulamalara olanak sağlayacak kişiye özel bir tedavi yöntemi geliştirdi.
Yeni yöntemde; proje yürütücüsü olan Sabancı Üniversitesi mezunu biyomühendisler Tolga Sütlü (SUNUM Araştırmacısı) ile Adil Doğanay Duru (ABD Nova Southeastern University Araştırmacısı) ve Sabancı Üniversitesi Öğretim Üyesi Batu Erman’ın imzası var.
İlk olarak melanomda kullanılması planlanan bu yeni yöntemde, kansere bağlı ölümleri azaltmak amacıyla hücre transferine dayalı bir tedavi geliştirilmesi hedefleniyor. Tedavi yaklaşımının temelinde biyomühendislik teknikleriyle genetik olarak modifiye edilmiş bağışıklık sistemi hücrelerinin hastalara nakli yatıyor. Hücresel immünoterapi olarak adlandırılabilecek bu tip yaklaşımlarda, hastadan alınan kan örneğinden elde edilen bağışıklık sistemi hücreleri kanser hücrelerini özel olarak tanıyıp sağlıklı hücrelerden ayırt edebilecek şekilde genetik olarak modifiye ediliyor. Genetik olarak programlanmış hücreler hastaya geri verildiğinde vücuttaki tümör hücrelerini bularak öldürebiliyor, dolayısıyla kanserle hücresel düzeyde bir savaşı sürdürebiliyorlar.
Sağlıklı dokulara zarar vermeyen bir tedavi artık mümkün
Bu yaklaşım kullanılarak aktarılan genler sayesinde, NK hücrelerinin kansere özgü molekülleri tanıyarak kanser hücresiyle sağlıklı hücreyi birbirinden ayırt etmesi sağlanıyor. Böylelikle, hazırlanan hücreler sağlıklı dokulara zarar vermeden sadece kanserli hücreleri bulup onları öldürebilecek kapasiteye sahip oluyor.
Yöntem ayrıca immünoterapilerin etki alanını genişleterek birçok yeni tedavi yönteminin gelişimini de hızlandırıyor.
Araştırmacılar bu özel tekniği şöyle açıklıyor: “Bağışıklık sistemimizde bu gibi tedavi yaklaşımları için kullanılabilecek iki ana grup hücre var. Bunlardan birincisi ve daha popüler olanı T hücreleri, diğeri ise NK (Natural Killer – Doğal Öldürücü) hücreleri. Son yıllarda en çok ön planda olan ve kanser tedavisinde çığır açan hücresel immünoterapi yaklaşımlarında başı CAR-T hücreleri çekiyor. Şu anda büyük bir klinik başarı göstermekte olan CAR-T hücreleri kanser hücrelerinin yüzeylerindeki molekülleri hedefleyerek onları sağlıklı hücrelerden ayırt edip öldürebiliyor. Bu çalışmada geliştirilen TCR-NK hücreleri ise CAR-T hücrelerinden daha farklı bir mekanizmayla çalışıyor. Kanser hücrelerinin sadece yüzeylerindeki değil içlerindeki molekülleri de hedefleyebilen, yani CAR-T hücrelerinin ulaşamadığı yerlere ulaşabilen hücreler olarak ön plana çıkıyor.”
Tedavi diğer kanser türleri için de kullanılabilecek
İlk aşamada melanom (bir tür cilt kanseri) için laboratuvarda hücreler ve fareler üzerindeki deneylerinde başarılı sonuçlar elde eden Sabancı ve Nova Southeastern University’deki araştırma ekibi, tekniği prostat kanseri ve sarkoma gibi diğer kanser türlerine de uyarlayabilecek. Hücre içi değişik gen tasarımları temeline dayanan yöntem ile daha farklı kanser türleri ve enfeksiyon durumlarının da tedavisindeki başarı şansı artmış ve tedaviler sonucundaki yan etkiler ciddi oranda azaltılmış olacak.
Laboratuvar deneylerindeki başarının ardından, üç yıl sürmesi öngörülen klinik öncesi çalışmalar ise yakın zamanda başlayacak.
Tolga Sütlü Kimdir? http://sutlulab.com/
Dr. Tolga Sütlü Kadıköy Anadolu Lisesi’nden mezun olduktan sonra burslu olarak girdiği Sabancı Üniversitesi’nden 2004 yılında “Biyoloji Bilimleri ve Biyomühendislik” lisans derecesini almıştır. Lisansüstü eğitimi için gittiği İsveç’te 2012 yılında “Tıbbi Bilimler” dalındaki doktora derecesini Karolinska Enstitüsü’nde tamamlamıştır. 2014 yılında Sabancı Üniversitesi’ne katılmış olup şu anda Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde araştırma grubu lideri olarak projeler yürütmektedir.
İlgi alanları genelde immünoloji ve özel olarak kanser immünoterapisine yoğunlaşmaktadır. Bağışıklık sistemi hücrelerinin genetik olarak modifiye edilerek kanser dokusuna hedeflenmesinin yanı sıra kanser immünoterapisi için monoklonal antikor üretimi dahil olmak üzere kişiselleştirilmiş tıp uygulamalarına yönelik biyoteknolojik süreçlerin tasarımı ve optimizasyonu ile yakından ilgilenmektedir.
Bilim Akademisi BAGEP 2017, ODTÜ Mustafa Parlar Vakfı Teknoloji Teşvik Ödülü ve Moleküler Kanser Araştırma Derneği’nin Yılın Temel Kanser Araştırmacısı 2018 ödüllerine layık görülmüştür. Türk İmmünoloji Derneği’nde ve Moleküler Biyoloji Derneği’nde yönetim kurulu üyesi olarak hizmet vermektedir.
Adil Doğanay Duru Kimdir?
https://www.nova.edu/research/cell-therapy/index.html#TargetedImmunother...
Dr. Adil Doğanay Duru Özel Doğuş Fen Lisesi’nden mezun olduktan sonra burslu olarak girdiği Sabancı Üniversitesi’nden 2004 yılında “Biyoloji Bilimleri ve Biyomühendislik” lisans derecesini almıştır. 2004-2007 yılları arasında Boğaziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Mühendisliği bölümünde araştırmacı olarak çalışmalarını sürdürdükten sonra lisansüstü eğitimi için gittiği İsveç'te 2012 yılında “Tıbbi Bilimler” dalında doktora derecesini Karolinska Enstitüsü’nden almıştır. Doktora sonrası çalışmalarını 2014 yılına kadar Karolinska Enstitüsü’nde yürüten Dr. Duru, 2014 yılında araştırmalarını sürdürmek üzere ABD’nin Florida eyaletine taşınmıştır. Önce “Vaccine and Gene Therapy Institute of Florida (VGTI Florida)” (Florida Asi ve Gen Tedavisi Enstitüsü?) ve 2015 yılından beri de su anda çalışmakta olduğu Nova Southeastern Üniversitesi Dr. Kiran C. Patel Tıp Fakültesine bağlı Hücre Tedavileri Enstitüsünde (Cell Therapy Institute) grup lideri olarak araştırmalarını sürdürmektedir.
Dr. Duru’nun araştırma hedefi kişiselleştirilmiş immunoterapi bazlı kanser tedavileri geliştirmektir; araştırma alanları kanser immünolojisi, immün sistem modülasyonu, hürce mühendisliği ve genetik olarak geliştirilmiş bağışıklık sistemi hücrelerinin virüs veya kanserli hücrelerin hedeflenmesinde kullanılmasıdır. Ayrıca, doku ve hücre isleme, hücre ve antikor temalı tedavilerin dizaynı, üretimi ve klinik öncesi değerlendirmesi üzerine özelleşmiş araştırma birimleri kurmak ve yönetmekle yakından ilgilenmektedir. Bu bağlamda biri VGTI Florida biri de Nova Southeastern Üniversitesi olmak üzere 2014 yılından beri iki tane klinik öncesi Hücre Tedavileri birimi kurmuş ve yönetmiştir.
Dr. Duru, 1998 yılında MEF proje yarışmasında İstanbul Ticaret Odası özel ödülünü proje arkadaşlarıyla birlikte paylaşmıştır. 1999 yılında Sabancı Üniversite’sinden lisans, 2007 yılında da Karolinska Enstitüsü’nden doktora derecesi için tam burs almıştır. 2003 yılında İsveç Enstitüsü’nden, 2014 yılında da Erik ve Edith Fernstrom tıbbi araştırma derneğinden (The Erik and Edith Fernström Foundation for Medical Research) araştırmacı değişim desteği almıştır.
Batu Erman Kimdir? https://ermanlab.weebly.com/
Prof. Dr. Batu Erman İstanbul’da Robert Kolej’den mezun olduktan sonra ABD’de Hamilton College’den 1991 yılında lisans ve Brandeis Üniversitesinden 1998 yılında doktora derecesini Moleküler Biyoloji dalında almıştır. 2004 yılına kadar ABD’de ulusal sağlık ve kanser enstitüsü, National Institutes of Health ve National Cancer Institute’da imunoloji konusunda doktora sonrası çalışmalar yürütmüştür. 2004 yılında beri Sabancı Üniversitesi’nde görev yapmaktadır.
Prof. Erman’ın alışma alanları kanser, immunoloji, ve gen ifadesini kontrol eden transkripsiyon faktörleri üzerine odaklanmıştır. 2006 yılında Türkiye Bilimler Akademisi Ödülünü, 2008 yılında Avrupa Birliği Marie Curie Mükemmeliyet Ödülü ve Feyzi Akkaya Bilimsel Destek (FABED) Ödülünü almıştır. 2011 yılında kurulan Moleküler Biyoloji Derneği kurucu üyesi ve yönetim kurulu üyesi olarak görev yapmıştır.
Sabancı Üniversitesi Biyomühendislik programı hakkında: https://bio.sabanciuniv.edu/tr
Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi:https://sunum.sabanciuniv.edu/
European Journal of Immunology
Reference:
Parlar A, Sayitoglu EC, Ozkazanc D, Georgoudaki AM, Pamukcu C, Aras M, Josey BJ, Chrobok M, Branecki S, Zahedimaram P, Ikromzoda L, Alici E, Erman B, Duru AD, Sutlu T. Engineering antigen-specific natural killer cell lines against the melanoma-associated antigen tyrosinase via TCR gene transfer. Eur J Immunol. 2019 May 4. https://doi.org/10.1002/eji.201948140
Haber: Melek Sarı