Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi (MDBF) Öğretim Üyesi Ünal Ertan’ın yürütücüsü olduğu proje TÜBİTAK 1001 desteği almaya hak kazandı.
Ünal Ertan’ın, 1001 Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamında desteklenmesine karar verilen projesi "Kütle Aktaran Nötron Yıldızlarının Dönme Fazları Üzerine" başlığını taşıyor.
Söz konusu bu projenin ana hedefi bazı nötron yıldızı sistemlerinin henüz açıklanamamış, bazı ışıma ve dönme özelliklerinin yeni geliştirilen kuramsal model çerçevesinde açıklanmasıdır.
Nötron yıldızları
Nötron yıldızları evrende doğrudan gözlenebilen en büyük kütle yoğunluğuna, en güçlü manyetik alanlara ve en yüksek dönme hızlarına sahip cisimleridir. Yaklaşık bir Güneş kütlesi ve 10 km'lik yarıçapa sahip bu cisimler dönme eksenleri etrafında saniyede yüzlerce kez dönebilirler. Nötron yıldızları, bu ekstrem koşullarda fiziğin çalışılıp, test edilebileceği müthiş bir laboratuvar sunarlar. Bu yıldızların bir kısmı çift yıldız sistemlerinde bulunmakta ve Güneş gibi normal bir eş yıldızdan üzerlerine madde akmaktadır. Çok yoğun olduklarından, kütle aktaran nötron yıldızları çok güçlü X-ışını kaynaklarıdır.
Bu ikili sistemler X ışını çift yıldızları olarak adlandırılırlar. Aktarılan kütleyle nötron yıldızının dipol manyetik alanının etkileşimi nötron yıldızının dönmesini hızlandırabilir, yavaşlatabilir ve elektromanyetik ışıma özelliklerini belirler. Bu projede, X-ışını çift yıldızlarının geleneksel modellerle açıklanamayan bazı karakteristik dönme ve eşlik eden ışıma davranışlarının kuramsal ve sayısal çalışmalara dayalı olarak açıklaması hedeflenmektedir.
Ünal Ertan projenin önemine ilişkin şunları söyledi: “Başarılı olması durumunda, proje çalışmalarının yüksek enerji astrofiziğinde, nötron yıldızları ile ilgili uzun yıllardır anlaşılamayan bazı önemli problemlere çözüm getirebilme potansiyeli vardır. Bu çerçevede geliştirdiğimiz geniş kapsamlı kuramsal modelin ise sonraki bilimsel çalışmalara katkı sağlayacak nitelikte olması bakımından önemli olduğunu düşünmekteyiz.”
MDBF Öğretim Üyesi Ünal Ertan’ın yürütücüsü olduğu ve iki yıl sürecek projede Sabancı Üniversitesi’nden üç doktora öğrencisi görev alacak. Ayrıca İstanbul Üniversitesi ve Ege Üniversitesi’nden birer öğretim üyesi araştırmacı olarak projeye destek verecektir.