Sabancı Üniversitesi, CERN’in parçacık fiziği için kuantum sensör teknolojilerini ilerletmeyi amaçlayan küresel Ar-Ge girişimi DRD5 projesinde yer alacak.
2020 yılında, Avrupa Geleceğin Hızlandırıcıları Komitesi (European Committee for Future Accelerators - ECFA) yeni kuantum sensörleri ve ilgili teknolojileri geliştirmek için bir yol haritası belirledi. Yol haritası, küresel ölçekte Ar-Ge faaliyetlerini etkinleştirmeyi amaçlayan Dedektör Araştırma ve Geliştirme (Detector Research & Development - DRD5) programını içeriyor. Bu girişim, çok farklı teknolojiler kapsamında kullanılacak gelecekteki parçacık fiziği deneyleri için dedektörler geliştirmeye yönelik daha büyük bir çalışmanın parçasıdır.
DRD5 projesi, parçacık fiziği için kuantum sensör teknolojilerini ilerletmek ve mevcut araştırma çabalarındaki kritik boşluğu ele almak için küresel çapta bir Ar-Ge girişimi öneriyor. Yüksek enerji fiziği için dedektör geliştirme çalışmalarına kıyasla, kuantum algılama alanı yeni işbirliklerinin ve yeni öncül çalışma alanlarının oluşturulmasına ihtiyaç duymaktadır. Bu kapsamda, stratejik bir yaklaşımla yeni ve kritik araştırma yönelimlerini belirlemek amacıyla, 2023 yılında CERN'de farklı disiplinlerden uzmanların bir araya geldiği bir çalıştay düzenlenmiştir. Bu çalıştayın sonucu olan bu proje önerisi parçacık fiziği için kuantum algılama alanındaki belirli teknolojik zorlukları ve fırsatları hedefleyen İş Paketlerini ana hatları ile ortaya koymaktadır.
Bu girişim, kuantum teknolojisi ve parçacık fiziği toplulukları arasında uluslararası iş birliğini teşvik ederek, uzmanlık paylaşımı, araştırma eşgüdümü ve verimli kaynak tahsisi yoluyla inovasyonu hızlandırmayı hedeflemektedir. Proje, kuantum algılama alanındaki temel ilerlemeleri desteklerken, aynı zamanda bu ilerlemelerin gelecekteki yüksek enerji fiziği deneylerinin gereksinimleriyle uyumlu olmasını sağlayacak bir çerçeve öngörmektedir. Ayrıca, ortaya çıkan araştırma öncelikleri ve teknolojik yeniliklerle birlikte, dönüşüme açık bir organizasyon yapısının kurulmasını da amaçlamaktadır. Bu yaklaşım, proje süresince gelişen ihtiyaçlara dinamik bir şekilde cevap verebilme yeteneği sağlayacaktır. Söz konusu girişim, güçlü küresel işbirlikleri oluşturarak hem kuantum teknolojilerinde hem de parçacık fiziğinde dönüştürücü ilerlemeyi yönlendirme potansiyeline sahip olup, alanların sınırlarını yeniden şekillendirebilecek bir ivme kazandırma kapasitesine sahiptir.
Sabancı Üniversitesi, parçacık fiziği için kuantum sensörleri üzerine bu araştırma girişiminde özetlenen İş Paketlerine (İP) katkı sağlayacaktır. Öğretim üyelerimiz ve araştırmacılarımız, kuantum malzemeler, süperiletken cihazlar, algılama teknolojileri ve kapasite arttırma gibi alanlardaki uzmanlıklarıyla farklı iş paketlerinde yer alacaklardır. Bu katılım, yalnızca kuantum algılama teknolojilerini ilerletme konusundaki küresel çabaya katkıda bulunmakla kalmayacak, aynı zamanda Sabancı Üniversitesi'nin algılama uygulamaları için hassas kuantum teknolojileri geliştirmesinin önünü açacaktır.
Sabancı Üniversitesi, aşağıdaki faaliyetlerde yer alacak:
- İP2 (Kuantum Materyalleri): Yılmaz Şimşek, İnanç Adagideli, Zafer Gedik, Alhun Aydın, Murat Kaya Yapıcı, İsmet Kaya, Gözde İnce ve Emre Erdem.
- İP3 (Kuantum Süper İletken Cihazlar): İsmet Kaya, Yılmaz Şimşek, İnanç Adagideli, Zafer Gedik ve Alhun Aydın.
- İP5 (Algılama için Kuantum Teknikleri): Göktuğ Karpat, İsmet Kaya, Yılmaz Şimşek ve Zafer Gedik.
- İP6 (Özellikle eğitim ve değişim platformlarında Kapasite Artışı): Ferruh Özbudak, Zafer Gedik ve Göktuğ Karpat.
Bu işbirliği sayesinde, Sabancı Üniversitesi küresel kuantum araştırmalarındaki rolünü güçlendirecek ve son teknoloji kuantum algılama teknolojilerinin geliştirilmesindeki yetkinliklerini daha ileriye taşıyacaktır.
6 Haziran 2024 tarihinde, CERN Araştırma Kurulu, 4 Haziran'da sunulan öneriyi ve yapılan sunumu inceledikten sonra DRD5 önerisini kabul etmiştir. ORNL'den Marcel Demarteau’nun başkanlık ettiği İş Birliği Kurulu şu anda 100 kurucu enstitünün her birinden birer temsilciden oluşmaktadır. Kurulun sözcüsü CERN'de görev yapan Michael Doser ve yardımcı sözcü ise DESY'de görev yapan Steven Worm’dur.